Gazetelerin yazdığına göre 100 kişinin çalıştığı “Peak” adında bir yerli ve milli “sanal oyun” firmasını aynı sektörde faaliyet gösteren Zynga adlı bir Amerikan firması 1.8 milyar dolara satın almış. Bu fiyatın ne kadar büyük olduğunu anlatmak için Türkiye'nin gurur kaynağı Arçelik'in firma değerinin sadece 1.7 milyar dolar olduğunu söyleyeyim yeter. Arçelik'in 7 ülkede 18 fabrikası, 31 ülkede 33 satış teşkilatı, 11 markası ve 30 bin çalışanı var. 2019 satış hâsılatı 5.5 milyar dolar. Kârı ise 150 milyon dolar civarında. Satış hâsılatının üçte ikisi yurtdışından üçte biri ise yurt içinden elde ediyor. Yani Arçelik, uluslararası bir oyuncu. Bir başka gurur kaynağımız Şişecam firmasının yurtdışında ve içinde 43 fabrikası ve 22 bin çalışanı var. Satış hâsılatı 3.2 milyar, kârı 470 milyon, piyasa değeri ise 1.7 milyar dolar.

ALTIN YUMURTLAYAN TAVUKLAR

2000'li yılların başında “yeni ekonomi” diye bir deyim çıkmıştı. Yeni ekonomi “iletişim” ve “bilgi işleme” üzerine kurulu sanayiyi kapsıyordu. Yeni ekonomini hem kendisi bir yeni sektör oluşturacak hem de “eski ekonomi” firmalarının iş yapma şeklini değiştirecekti. Her ikisi de oldu. Yapay zekâ ile madde üretiminde kullanılan makinelerin otomasyonu çok yüksek bir boyuta taşındı. Akıllı makineler birleşip akıllı fabrikaları kurdular. Bilişim cihazları (telefon ve bilgisayarlar) üretimi, sanal sosyal dünyada ortaya çıkan “dedikodu-sohbet-eğlence-oyun” ürünleri sayesinde adeta patladı. İnovasyon rantını fiyata yansıtma yeteneği sayesinde bu sektörde faaliyet gösteren firmalar maliyetten bağımsız fiyatlarla ürünlerini satabildiler. Böylece inanılmaz kârlar elde ettiler, hepsi birer “altın yumurtlayan tavuk” oldu.

HER ARZ KENDİ TALEBENİ DOĞURUR

Cep telefonu, kişisel bilgisayar ve internet kafelerdeki konsollarda oynanan “oyunlar” gençler arasında bağımlılık yaratacak kadar tutuldu. Bu aplikasyonlar (sadece oyunlar değil ve maalesef biraz da kumar) günümüzün “sigarası” veya “otu” oldu. Kullanımın artması “reklam” dünyası için yeni bir “mecra” oluşturdu. Sektör kartopu gibi büyüdü. Güçlenen talep, buluşları tetikledi. Buluşlar, talebi kamçıladı. Gençler üretti, gençler tüketti. Yaşlılar, gelişmeleri uzaktan hayretle izledi. Bırakın “65+”ları “35+”lar bile bu yeni evrenin kapısından giremedi. Oyuna, şaşkın ördek gibi baka kaldı.

FİRMA ALMA PAZAR PAYI AL

Çinli veya Amerikalı fark etmez, küresel firmalar ulusal firmaları satın alırken, sadece onların üretim yeteneklerini değil, aynı zamanda ulusal pazar paylarını da alır. Hatta ödenen paranın büyük kısmı bunun içindir. Türkiye'de eski ekonomi firmaları, çok yüksek fiyatlarla, sektörün küresel firmalarına satıldı. Yerel rekabet elimine edildi. Patronlar, değerli fabrikalarını sattıklarını sandılar. Aslında sattıkları “piyasa paylarıydı.”

Son söz: Firma değeri, cüsseye değil, kâra göre oluşur.