Trump’ın açıklamalarını nasıl değerlendirmek gerekiyor?
ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye’nin S-400 satın alma kararıyla ilgili bir kez daha Obama yönetimini suçlayarak Ankara’ya zamanında Patriot satılmamasını adil bulmadığını söyledi. Trump, Türkiye ile ilgili “Rus yapımı bir sisteme sahip oldukları için şimdi (ABD’den) 100’ü aşkın uçağı (F-35) satın almaları yasaklanıyor. (Üretici firma) Lockheed’in bu durumdan memnun olduğunu söyleyemem. Bu bir sürü istihdam demek” dedi. İş adamı kökenli Trump, uluslararası ilişkilerde silah ticaretini önemseyen bir lider. Bu nedenle müşteri kaybetmekten hoşnut olmadığı gibi olası yaptırımları kerhen destekleyeceği izlenimi veriyor.
*
Türkiye, F-35 projesinden tamamen çıkarıldı mı?
Trump’tan bir gün sonra Beyaz Saray ve Pentagon’dan gelen açıklamalarla Türkiye’nin F-35 projesinden çıkarılma sürecinin başlatıldığı duyuruldu. ABD Savunma Bakanlığı Satın Alma ve İdame İşlerinden sorumlu Müsteşar Yardımcısı Ellen Lord’un açıklamasına göre Türkiye, ‘henüz’ F-35 projesinden çıkarılmadı. Türkiye’nin ABD’de F-35 eğitimi için bulunan pilot ve teknik personeli ay sonuna kadar geri yollanacak. F-35 projesine ortak olan Türkiye, uçakların üretimine yakıt deposu, gösterge paneli gibi 900’ün üstünde parçayla destek veriyordu. ABD, şimdi 2020 mart ayı sonuna kadar Türk katılımını kademeli olarak azaltarak sıfırlamayı hedefliyor. Dolayısıyla Lord’un açıklamalarından Türkiye için hâlâ açık kapı bırakıldığı, bunun için S-400’lerden vazgeçmesi gerektiği anlaşılıyor.
*
Türkiye’ye teslim edilen 4 adet F-35 uçağına ne olacak?
Lockheed Martin’in Türkiye için ürettiği ve teslimatı yapılan dört F-35 uçağı hali hazırda ABD’de bulunuyor. ABD, S-400’ler ile F-35’lerin bir arada olamayacağını söylüyordu. Çünkü Rusya’nın S-400’ler sayesinde radara yakalanmama özelliği bulunan F-35’lerin teknolojik sırlarını ele geçirebileceğini iddia ediyordu. Bir diğer itiraz ise S-400’lerin NATO silah sistemleriyle birlikte çalışabilir olmaması iddiasıydı. Pentagon’daki toplantıda “Türkiye, satın aldığı uçakların parasını geri mi alacak, ABD, F-22 ve B-2 gibi hayalet teknolojisine sahip uçakların Türkiye’de tatkibatlara katılmasını yasaklayacak mı” diye soruldu. İlk soruya ‘detaylar üzerinde tartışıyoruz’ yanıtı geldi. Diğer soruya ise ‘şu anki konunun F-35’ler olduğu’ yanıtı verildi.
*
ABD’nin kararı Türkiye’nin NATO üyeliğini etkiler mi?
Benzer sorular, NATO’nun üye bir ülkeyi üyelikten çıkaracak bir mekanizması bulunmamasına rağmen Pentagon basın toplantısında da gündeme geldi. ABD’li yetkililer, ABD’nin Türkiye ile stratejik ilişkilere büyük önem verdiğini vurgularken, “Uzun süreli NATO müttefikleri olarak, ilişkimiz çok aşamalıdır ve F-35 ortaklığının ötesindedir” mesajı verdiler. ABD’li yetkililerin açıklamalarından Türkiye’ye yönelik F-35 hamlesinin diğer olası müşterileri Rusya’dan silah almama konusunda caydırma amacı da taşıdığını söylemek mümkün...
Trump yönetiminden başka yaptırım kararları gelecek mi?
ABD Başkanı Trump’ın kısaca CAATSA diye anılan Amerika’nın Hasımları ile Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası çerçevesinde Türkiye’ye ek yaptırımlar açıklaması söz konusu. CAATSA, Rusya’nın Trump lehine 2016 seçimlerine müdahale ettiği iddialarının ardından Trump’ın yetkilerini sınırlamak için yapılmış bir yasal düzenleme. Burada belirlenmiş 12 yaptırımdan enaz beşini Türkiye için uygulamayı seçmesi öngörülüyor. CAATSA hedef ülke yetkililerine sembolik yaptırımlardan o ülkenin ABD finans sisteminden dışlanmasına kadar geniş yelpazeli bir düzenleme. Ayrıca ABD’den başka adımlar da gelebilir. Mesela Türkiye’nin sipariş ettiği F-35’lerin tam da Doğu Akdeniz’de krizin tırmandığı bir dönemde Yunanistan’a satılması gibi.
*
Washington, Türkiye’yi Batı’dan uzaklaştırmak mı istiyor?
ABD’nin olası yaptırımlarda tercih edeceği dozaj Türkiye’nin uluslararası seyri konusunda da etkili olma potansiyeline sahip. Bakın bu konuda 2009-13 döneminde NATO başkomutanı olan Amerikalı Emekli Amiral James Stravridis ABD basınına ne demiş:
“Bu mesele yüzünden Türkiye’nin ittifaktan (NATO) kopup gitmesine izin vermek tarihi ölçekte bir hata olur. Uzlaşma için sıkı çalışmamız gerekiyor. Şimdiye kadar hiçbir üyenin NATO’dan çıktığını görmedik. Bu ittifakı zayıflatır. İkincisi Türkiye önemli bir ülke. Yüzyılın ortasında Türkiye’nin nüfusu Rusya’yı geçecek. Uzun vadede Doğu ile Batı arasında bir köprü değil, Türkiye, kendi başına bir güç merkezi. Onları ittifakta tutmamız gerekiyor. Onları Batı ile birlikte tutmamız gerekiyor.”
